Sgipiwch i’r prif gynnwys
Home

Gwybodaeth ar gyfer:

  • Alumni
  • Ymgeiswyr
  • Myfyrwyr Presennol
  • Staff
  • Rhieni
  • Swyddi
  • Covid-19
  • English
Fy ngwlad:

Main Menu

    • Opsiynau Astudio
      • Hafan Astudio
      • Pam Astudio ym Mangor?
      • Astudiaethau Israddedig
      • Astudiaethau Ôl-raddedig Trwy Ddysgu
      • Ymchwil Ôl-raddedig
      • Cyrsiau Rhan-amser
      • Cyrsiau sy’n Cychwyn Fis Ionawr
      • Prentisiaethau Gradd
      • Astudio Dramor
      • Cyfleoedd Profiad Gwaith
    • Cyngor Astudio
      • Gwneud Cais
      • Wedi Gwneud Cais?
      • Ffioedd a Chyllid
      • Ysgoloriaethau a Bwrsariaethau
      • Paratoi ar gyfer y Brifysgol
    • Blas o Fangor
      • Dyddiau Agored ac Ymweliadau Ar-lein
      • Teithiau 360, Fideos a Mwy

    Dod o hyd i Gwrs

    Archebu Prospectws

    • Bywyd Myfyrwyr
      • Hafan Bywyd Myfyrwyr
      • Bangor a’r Ardal
      • Bywyd Cymdeithasol ac Adloniant
      • Llety
      • Clybiau a Chymdeithasau
      • Chwaraeon
      • Teithiau 360, Fideos a Mwy
    • Eich Profiad ym Mangor
      • Cefnogaeth i Fyfyrwyr
      • Sgiliau a Chyflogadwyedd
      • Astudio neu Gweithio Dramor
      • Ffioedd a Chyllid

    Proffiliau Myfyrwyr

    Gwyliwch ein Fideos

    • Ymchwil
      • Hafan Ymchwil
      • Ein Hymchwil
      • Ymchwil o fewn Ysgolion/Colegau Academaidd
      • Sefydliadau a Chanolfannau Ymchwil
      • Porth Ymchwil
      • Swyddfa Ymchwil, Arloesi ac Effaith
      • Ynni
      • Newyddion Ymchwil
    • Cyfleoedd Ymchwil Ôl-raddedig
      • Ymchwil Ôl-raddedig
      • Ysgol Ddoethurol
    • Digwyddiadau a Chyfleoedd Hyfforddi
      • Datblygu Ymchwilwyr
    • Y Brifysgol
      • Amdanom Ni
      • Ein Cenhadaeth
      • Strategaeth 2030
      • Adolygiad Blynyddol
      • Ein Lleoliad
      • Ysgolion Academaidd a Cholegau
      • Gwasanaethau a Chyfleusterau
      • Rheolaeth a Llywodraethiant y Brifysgol
      • Swyddfa’r Is-Ganghellor
      • Gweithio gyda Busnes
      • Gweithio gyda’r Gymuned
      • Cynaliadwyedd
      • Cysylltwch â Ni
    • Gweithio i Ni
      • Swyddi
    • Rheolaeth a Llywodraeth y Brifysgol
      • Polisïau a Gweithdrefnau’r Brifysgol
      • Datganiad ar Gaethwasiaeth a Masnachu Pobl
    • Y Brifysgol a’r Gymuned
      • Pontio
      • Cyfleusterau Chwaraeon
      • Cyfleusterau Cynadleddau
      • Llefydd i Fwyta ac Yfed
      • Digwyddiadau Cyhoeddus
      • Ehangu Mynediad
      • Gwasanaethau i Ysgolion
    • Gwasanaethau Busnes
      • Hafan Gwasanaethau Busnes
    • Hwb Cydweithredu
      • Cyllid ar gyfer Cydweithio, Ymchwil a Datblygu ac Arloesi
      • Cyfleusterau a Rhwydweithiau Busnes
      • Ymgynghoriaeth, Arbenigedd a Gwybodaeth Arbenigol
      • Eiddo Deallusol a Masnacheiddio
      • Lleoliadau Myfyrwyr ac Interniaethau Mewn Busnes a Menter
      • Hyfforddiant a Datblygiad Proffesiynol Parhaus
      • Prentisiaethau Gradd
      • Hwb Cydweithredu
    • Cynadleddau a Chiniawa Busnes
      • Cyfleusterau a Rhwydweithiau Busnes
      • Ciniawa Busnes
    • Cysylltiadau
      • Swyddfa Ymchwil, Arloesi ac Effaith
      • Cysylltwch â Ni
    • Newyddion
      • Newyddion Cyfredol
      • Newyddion Ymchwil
      • Newyddion Myfyrwyr
    • Digwyddiadau
      • Digwyddiadau

    • Opsiynau Astudio
      • Hafan Astudio
      • Pam Astudio ym Mangor?
      • Astudiaethau Israddedig
      • Astudiaethau Ôl-raddedig Trwy Ddysgu
      • Ymchwil Ôl-raddedig
      • Cyrsiau Rhan-amser
      • Cyrsiau sy’n Cychwyn Fis Ionawr
      • Prentisiaethau Gradd
      • Astudio Dramor
      • Cyfleoedd Profiad Gwaith
    • Cyngor Astudio
      • Gwneud Cais
      • Wedi Gwneud Cais?
      • Ffioedd a Chyllid
      • Ysgoloriaethau a Bwrsariaethau
      • Paratoi ar gyfer y Brifysgol
    • Blas o Fangor
      • Dyddiau Agored ac Ymweliadau Ar-lein
      • Teithiau 360, Fideos a Mwy

    Dod o hyd i Gwrs

    Archebu Prospectws

    • Bywyd Myfyrwyr
      • Hafan Bywyd Myfyrwyr
      • Bangor a’r Ardal
      • Bywyd Cymdeithasol ac Adloniant
      • Llety
      • Clybiau a Chymdeithasau
      • Chwaraeon
      • Teithiau 360, Fideos a Mwy
    • Eich Profiad ym Mangor
      • Cefnogaeth i Fyfyrwyr
      • Sgiliau a Chyflogadwyedd
      • Astudio neu Gweithio Dramor
      • Ffioedd a Chyllid

    Proffiliau Myfyrwyr

    Gwyliwch ein Fideos

    • Ymchwil
      • Hafan Ymchwil
      • Ein Hymchwil
      • Ymchwil o fewn Ysgolion/Colegau Academaidd
      • Sefydliadau a Chanolfannau Ymchwil
      • Porth Ymchwil
      • Swyddfa Ymchwil, Arloesi ac Effaith
      • Ynni
      • Newyddion Ymchwil
    • Cyfleoedd Ymchwil Ôl-raddedig
      • Ymchwil Ôl-raddedig
      • Ysgol Ddoethurol
    • Digwyddiadau a Chyfleoedd Hyfforddi
      • Datblygu Ymchwilwyr
    • Y Brifysgol
      • Amdanom Ni
      • Ein Cenhadaeth
      • Strategaeth 2030
      • Adolygiad Blynyddol
      • Ein Lleoliad
      • Ysgolion Academaidd a Cholegau
      • Gwasanaethau a Chyfleusterau
      • Rheolaeth a Llywodraethiant y Brifysgol
      • Swyddfa’r Is-Ganghellor
      • Gweithio gyda Busnes
      • Gweithio gyda’r Gymuned
      • Cynaliadwyedd
      • Cysylltwch â Ni
    • Gweithio i Ni
      • Swyddi
    • Rheolaeth a Llywodraeth y Brifysgol
      • Polisïau a Gweithdrefnau’r Brifysgol
      • Datganiad ar Gaethwasiaeth a Masnachu Pobl
    • Y Brifysgol a’r Gymuned
      • Pontio
      • Cyfleusterau Chwaraeon
      • Cyfleusterau Cynadleddau
      • Llefydd i Fwyta ac Yfed
      • Digwyddiadau Cyhoeddus
      • Ehangu Mynediad
      • Gwasanaethau i Ysgolion
    • Gwasanaethau Busnes
      • Hafan Gwasanaethau Busnes
    • Hwb Cydweithredu
      • Cyllid ar gyfer Cydweithio, Ymchwil a Datblygu ac Arloesi
      • Cyfleusterau a Rhwydweithiau Busnes
      • Ymgynghoriaeth, Arbenigedd a Gwybodaeth Arbenigol
      • Eiddo Deallusol a Masnacheiddio
      • Lleoliadau Myfyrwyr ac Interniaethau Mewn Busnes a Menter
      • Hyfforddiant a Datblygiad Proffesiynol Parhaus
      • Prentisiaethau Gradd
      • Hwb Cydweithredu
    • Cynadleddau a Chiniawa Busnes
      • Cyfleusterau a Rhwydweithiau Busnes
      • Ciniawa Busnes
    • Cysylltiadau
      • Swyddfa Ymchwil, Arloesi ac Effaith
      • Cysylltwch â Ni
    • Newyddion
      • Newyddion Cyfredol
      • Newyddion Ymchwil
      • Newyddion Myfyrwyr
    • Digwyddiadau
      • Digwyddiadau

Gwybodaeth ar gyfer:

  • Alumni
  • Ymgeiswyr
  • Myfyrwyr Presennol
  • Staff
  • Rhieni
  • Swyddi
  • Covid-19
Fy ngwlad:

Search

Close

Breadcrumb

Rhannwch y dudalen hon
  • Twitter
  • Facebook
  • LinkedIn
  • English

Rhannwch y dudalen hon
  • Twitter
  • Facebook
  • LinkedIn

Gwybodaeth

  • darlith 2017
  • rhestr o'r darlithoedd hyd yma

Darlith Goffa Syr Hugh Owen

Cefndir i'r ddarlith

Yr oedd Hugh Owen yn gymwynaswr mawr i addysg yng Nghymru yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Fe'i ganed yn Llangeinwen, Sir Fôn yn 1804, a phan oedd yn un ar hugain oed aeth i weithio i Lundain fel clerc cyfreithiwr, gan symud yn ddiweddarach i fod yn glerc i Gomisiwn Deddf y Tlodion ac yn y pen draw yn brif glerc y Bwrdd Llywodraeth Leol. Yr oedd felly mewn swydd ddylanwadol ac yn agos at galon y llywodraeth yn Whitehall.

Weithgar

Yr oedd yn weithgar hefyd gyda gwaith y Gymdeithas Ysgolion Brytanaidd a Thramor yng Nghymru a’r Cambrian Educational Society (y ddau yn gymdeithasau anghydffurfiol, wrth gwrs). Yn 1847, wedi cyhoeddi'r Llyfrau Gleision, yr oedd yn frwd dros agor mwy o ysgolion Brytanaidd yng Nghymru. Un o'r cyntaf ohonynt oedd Ysgol y Garth ym Mangor. Fel y tyfai nifer yr ysgolion, gwelai Hugh Owen angen am golegau i hyfforddi athrawon yng Nghymru, ac yr oedd yn un o arweinwyr yr ymgyrchoedd i sefydlu Coleg Normal Bangor yn 1858, coleg tebyg yn Abertawe a choleg prifysgol yn Aberystwyth yn 1875.

Un o gymwynasau olaf Hugh Owen, a'r un sy'n gysylltiedig â'r ddarlith hon, oedd sefydlu'r North Wales Scholarship Association yn 1880 i roi cymorth ariannol i blant gogledd Cymru fynychu ysgolion uwchradd, a chodwyd cronfa i’r pwrpas. Cafodd Hugh Owen ei urddo'n farchog ym mis Awst 1881, ond bu farw ym mis Tachwedd y flwyddyn honno yn 77 oed.

Y Scholarship Association

Oes fer a gafodd y Scholarship Association, dim ond pedair blynedd ar ddeg. Erbyn 1894, yn dilyn Deddf Addysg 1889, roedd y cynghorau sir newydd wedi dechrau sefydlu ysgolion uwchradd (ysgolion sirol, neu'r County), a'r gyntaf ohonynt yng Nghaernarfon – ysgol sydd bellach yn cario enw Syr Hugh Owen. Roedd y cynghorau sir hefyd yn gallu cynnig ysgoloriaethau, ac felly terfynwyd yr Association, a throsglwyddwyd y gronfa i ofal Coleg Prifysgol Gogledd Cymru – Prifysgol Bangor erbyn hyn. Yr incwm o'r gronfa yr adeg honno oedd £4 y flwyddyn. Defnyddiwyd y swm bychan hwn fel gwobr flynyddol yn y coleg. I fod yn gymwys i gystadlu roedd rhaid i'r ymgeiswyr fod wedi treulio cyfnod fel disgybl-athro mewn ysgol elfennol, yna wedi derbyn hyfforddiant fel athro (megis yn y Coleg Normal), cyn dechrau ar gwrs gradd ym Mangor. I goroni'r cyfan roedd rhaid ysgrifennu traethawd (yn Saesneg, wrth gwrs) ar destun addysgol trwm.

Trwy osod amodau mor gaeth ar y wobr buan y diflannodd y to a allai gystadlu amdani, ac ni thynnwyd dim arian o'r gronfa am flynyddoedd. Felly y bu hyd nes darganfod fod gwerth y gronfa a gasglodd Hugh Owen erbyn heddiw oddeutu deng mil o bunnoedd. Yn y flwyddyn 2000 cytunodd Cyngor y brifysgol y gellid defnyddio'r llog ar y gronfa i gynnal darlith addysgol ar destun a fyddai'n denu cynulleidfa eang, ac a fyddai’n coffáu enw Syr Hugh Owen.

Traddodir Darlith Goffa Syr Hugh Owen bob yn ail flwyddyn.

Hafan

Amdanom Ni

Ysgolion Academaidd a Cholegau

  • Ysgol Gwyddorau Addysgol
    • Hafan
    • Gwybodaeth Amdanom
      • Ein Staff
      • Ein Cyfleusterau
      • Lleoliad
      • Bangor a’r ardal
      • Cysylltwch â ni
      • Archebu prospectws
    • Diwrnodau Agored
    • Israddedigion
      • Archebu Prospectws
      • Diwrnodau Agored
      • Diwrnodau Deiliaid Cynnig
      • Pam dewis astudio ym Mangor?
      • Paratoi ar gyfer y Brifysgol
      • Llety
      • Bywyd Myfyriwr
      • Ysgoloriaethau a Bwrsariaethau
      • Ffioedd a Chyllid
      • eBrosbectws
      • Adnoddau i fyfyrwyr presennol
      • CaBan ym Bangor
    • Ôl-raddedigion
      • Pam dewis astudio yma?
      • Gwneud Cais
      • Adnoddau i fyfyrwyr presennol
      • CaBan ym Bangor
      • Cofrestrwch eich diddordeb mewn astudiaeth ôl-raddedig
      • Ysgoloriaethau a Bwrsariaethau
    • Wythnos Groeso
    • Canolfan Dylunio Cymhwysol
      • Cyfres Darlithoedd dan Glo gyda Jude Pullen
      • BSc Dylunio Cynnyrch
      • MSc Dylunio Arloesi Cymhwysol
      • Gwybodaeth i Gyflogwyr
      • Cynhadledd Dylunio 2019
      • Sioe Radd Dylunio
        • Archif Sioe Radd Dylunio
      • Newyddion a Digwyddiadau
      • Cysylltu
    • Ymchwil
    • Adnoddau Addysgol
      • Adnoddau Addysgol
      • Graddau Ymchwil
      • Grŵp Tasg Moeseg
    • Newyddion
      • Darlith Goffa Syr Hugh Owen
      • Rhestr o’r darlithoedd hyd yma
    • Fideos a Proffiliau Myfyrwyr
    • Dilynwch ni ar y cyfryngau cymdeithasol
    • Cysylltwch â ni
      • Archebu Prospectws
Hafan

Dilynwch Ni

  • Twitter
  • Facebook
  • Instagram
  • Youtube
  • LinkedIn

Prifysgol Bangor

Bangor, Gwynedd, LL57 2DG, UK

+44 (0)1248 351151

Cysylltwch â Ni

Ymweld â’r Brifysgol

Mapiau a Chyfarwyddiadau Teithio

Polisi

  • Cydymffurfiaeth Gyfreithiol
  • Datganiad Deddf Caethwasiaeth Modern 2015
  • Datganiad Hygyrchedd Prifysgol Bangor
  • Preifatrwydd a Chwcis
Map

Mae Prifysgol Bangor yn Elusen Gofrestredig: Rhif 1141565

© 2020 Prifysgol Bangor