Ai thus, a roddwyd gan y doethion, yw’r cynnyrch naturiol nesaf i’w ail-ddarganfod?

ThusYstyriwyd thus yn ddigon drudfawr i’w roi’n rhodd gan y doethion i’r baban Iesu, ynghyd ag aur a myrr. Roedd yn ddeunydd naturiol a ystyrid yn werthfawr gan ddiwylliannau hynafol.

Ond pa briodoleddau oedd yn ei wneud yn rhodd ddrudfawr yn yr hen fyd. Beth oedd ei wneud yn addas fel rhodd werthfawr i frenin?

Gwerthfawrogwyd  y deunydd naturiol yn hanesyddol, ac fe’i defnyddid  fel arogldarth mewn seremonïau crefyddol, tra bod rhai rhywogaethau’n cael eu defnyddio i ddibenion meddyginiaethol.

Mae thus, sy’n gynnyrch naturiol o resin coed, yn cael ei gynaeafu mewn sawl gwlad yn Asia ac yn  Horn yr Affrig, yn benodol Somalia, Ethiopia ac Oman.  Mae ansawdd a phriodweddau’r resin yn amrywio rhwng rhywogaethau’r goeden Boswellia a’r fan lle caiff ei gynaeafu.

Mae diddordeb gan y Compton Group mewn datblygu defnyddiau newydd ar gyfer echdyniadau o thus, ac mae ganddynt ddiddordeb mewn un rywogaeth arbennig o thus, Boswelia frereana, a elwir hefyd yn ‘frenin y thus’ neu Asli yn Arabeg. Dim ond yn Somalia y mae’n tyfu’n naturiol. Mae ganddi amrywiaeth gwahanol o gemegau i’r hyn a geir mewn rhywogaethau eraill o Boswellia.

Mae technegau bio-buro cyfoes, sydd ar gael mewn uned arbenigol ym Mhrifysgol Bangor, wedi galluogi  gwyddonwyr a masnachwyr, sydd eisiau datblygu cynnyrch newydd, i gydweithio i ynysu, adnabod a mesur purdeb rhai o’r cynhwysion sy’n weithredol o fewn y cynnyrch naturiol.

Ffermwyr a choeden thus.Mae adnabod ac ynysu’r cyfansoddyn gweithredol o’r thus yn ei gyfanrwydd yn ddolen hanfodol i alluogi cwmnïau i ddatblygu deunyddiau fferyllol o gynnyrch naturiol, gan wybod bod y cynhwysion gweithredol yn bur ac y byddant yn gweithredu mewn modd cyson. Mae hynny’n angenrheidiol i ddibenion  cynhyrchu da a rheoli ansawdd yn cynnyrch terfynol.

Dylai’r gwaith a wnaed  yn Ysgol Gemeg a Chanolfan BioGyfansoddion Prifysgol Bangor alluogi datblygu  deunyddiau newydd  sy’n deillio o thus ar raddfa fasnachol.

Mae Dr Ahmed Ali yn ymgynghorydd ymchwil i’r Compton Group, sydd  mewn trafodaethau efo partneriaid masnachol yn yr Unol Daleithiau sy’n ymchwilio i  ddatblygiadau masnachol a chynnal profion effeithiolrwydd ar gyfer cynnyrch newydd sy’n seiliedig ar thus. Bydd y rhain yn galluogi pobl i werthfawrogi buddiannau a ddaw o thus a’u defnyddio.

Meddai Dr Ahmed Ali,  sydd o dras Somali:

“Rwyf wedi bod yn ymchwilio i thus am dros ddeng mlynedd ac wrth fy modd efo’r datblygiadau diweddaraf.  

“Mae’n rhaid profi  deunyddiau fferyllol modern am eu hansawdd a’u purdeb. Mae cael defnyddio cyfleusterau fel y rhai ym Mhrifysgol Bangor,  drwy project BEACON, yn galluogi cwmnïau fel ein rhai ni i ymchwilio i ddefnydd newydd ar gyfer deunyddiau naturiol.”

“Mae ymchwil flaenorol wedi dangos y gall thus fod o gymorth i rai sydd efo cryd cymalau. Y gobaith yw y bydd nid yn unig yn lleddfu poen, ond  hefyd yn atal  niwed pellach i’r gewynnau a’r esgyrn. Mae’r Compton Group yn siarad â chwmnïau sydd yn awyddus i fasnacheiddio a datblygu cynnyrch newydd sy’n seiliedig ar thus ar gyfer y farchnad fawr a phwysig hon.”

Roedd y Compton Group yn medru gweithio gyda Phrifysgol Bangor drwy broject BEACON,  menter a arweinir gan Brifysgol Aberystwyth, ynghyd â chonsortiwm o bartneriaid, gan gynnwys prifysgolion Bangor ac Abertawe. Mae’r project yn galluogi cwmnïau i gael mynediad at  arbenigedd gwyddonol a technegol ac amrywiaeth o offer arbrofol i ddatblygu cynnyrch a phrosesau newydd. Cefnogwyd gwaith datblygiadol Compton Group ar thus gan dîm Beacon ym Mhrifysgol Bangor drwy ddefnyddio technegau cromatograffig uwch, sydd ar raddfa llawer mwy na’r hyn sydd ar gael fel rheol.

Dyddiad cyhoeddi: 5 Ionawr 2016