Archif y mis

Mae Archif y Mis yn denu sylw myfyrwyr a staff at yr amrywiaeth o ddeunydd sydd ar gael yn yr Archifau a’r Casgliadau Arbennig. Yn benodol, mae’r ffotograffau o Fangor yn y gorffennol yn hynod o boblogaidd ac wedi bod yn sbardun i sawl sgwrs ar dudalennau Facebook y Brifysgol.

Pob mis, mae eitem yn cael ei dewis ar gyfer y slot misol. Mae’r ddogfen yn cael ei sganio a’i rhoi ar y we ochr yn ochr â thestun yn egluro cefndir hanesyddol yr eitem.

Ionawr 2017

Dyma ffotograff prin o ddyn yn sefyll y tu allan i dŷ Penrallt ym Mangor Uchaf o gasgliad Papurau Castell Penrhyn.

Y ffotograffydd pedd C. Richard o  Stryd Fawr, Bangor ac ar waelod y ffotograff ceir y geiriau, “Penrallt, Eiddo'r Arglwydd Penrhyn gyda chyfarchion boneddigaidd y Tenantiaid”.

Ym 1902 gwerthodd George Sholto Gordon, yr ail Arglwydd Penrhyn, dŷ Penrallt a’r tiroedd o’i amgylch i Gyngor Tref Bangor. Ym 1904, cyflwynwyd y tir yma, ynghyd â rhan o ystad yr Esgob, gan Gyngor y Dref i Goleg Prifysgol Gogledd Cymru a daeth y safle yn gartref parhaol i’r coleg.

Yn ôl yr hanesydd, J. Gwynn Williams, ym 1907, pan ymwelodd Edward VII â dinas Bangor er mwyn gosod y garreg sylfaen ar gyfer adeilad newydd Coleg Prifysgol Gogledd Cymru, “Chwiliodd lawer o bobl am lecyn manteisiol ar y clegyrau uwchben y ddinas a’r llecyn gwastad islaw Penrallt. Lle tyfai’r coed ynn, ffawydd, masarn a derw roedd yna lannerch ar gyfer mil a dau gant o blant oedd yn barod i ffurfio Jac yr Undeb Byw.”

Credir fod y tŷ, Penrallt, wedi’i leoli lle y saif tŵr prif adeilad y Brifysgol heddiw. Enw’r ffordd sy’n arwain o Ffordd y Coleg heibio adeilad Brigantia yw Ffordd Penrallt.

 Crewyd yr “Archif y Mis” yma gan Callum Parry

Cliciwch ar y dolennau isod i weld y dogfennau sydd wedi ymddangos fel “Archif y Mis” yn y gorffennol.