Archif y mis: Mawrth 2019

Yn ystod 2019 byddwn yn dathlu “Blwyddyn Darganfod” ac yn achub ar y cyfle i:

• edrych ar unigolion arloesol sydd wedi gweithio ym meysydd awyrenneg, archaeoleg, mathemateg, astudiaethau Celtaidd a.y.y.b.
• ddod o hyd i wybodaeth am anturiaethwyr o Gymru sydd wedi teithio’r byd fel ymfudwyr neu genhadon
• ddarganfod mwy am yr adnoddau newydd a chyffrous sydd ar gael i ymchwilwyr yn yr Archifau a Chasgliadau Arbennig

Bydd y “Flwyddyn Darganfod” yn ein galluogi i adeiladu darlun amryliw o’n casgliadau – i gyflwyno ein cryfderau a’r hyn sy’n ein gwneud yn unigryw i sefydliadau eraill yng Nghymru.

William Jones gan William Hogarth, olew ar ganfas, 1740 ( © National Portrait Gallery, London 5734) ynghyd â dalen deitl i’w gyfrol ar rifyddeg a geometreg a gyhoeddwyd yn 1706.

William Jones (1675–1749), mathemategydd arloesol o Gymru

Ar y 14eg o Fawrth rydym yn dathlu diwrnod pi – yr arwydd π (y lythyren Roegaidd am ‘pi’) a ddefnyddir i ddynodi cylchedd cylch i’w ddiamedr, sydd tua 3.14159.

Mae’r diwrnod hefyd yn gyfle i ni anrhydeddu William Jones, y mathemategydd o Lanfihangel Tre’r Beirdd, Ynys Môn, a ddaeth yn gymrawd o’r Gymdeithas Frenhinol yn 1711 ac a oedd yn gyfaill i Syr Isaac Newton a Syr Edmund Halley.

Ymddangosodd cyhoeddiad Jones, Synopsis palmariorum matheseos, or, A new introduction to mathermatics yn 1706 a defnyddiwyd yr arwydd π i gynrychioli cylchedd cylch i’w ddiamedr yn y llyfr yma am y tro cyntaf.

Heddiw, mae π yn cael ei adnabod ar draws y byd ond ychydig sy’n ymwybodol bod modd olrhain ei hanes i bentref gwledig yng nghanol Môn.

Crewyd yr “Archif y Mis” yma gan Elen Wyn Simpson, Archifydd

Cliciwch ar y dolennau isod i weld y dogfennau sydd wedi ymddangos fel “Archif y Mis” yn y gorffennol.