Lansiwyd ap cod agored newydd a fydd yn hwyluso’r ffordd y mae ymchwilwyr yn casglu data am boblogaethau dwyieithog sy’n siarad iaith leiafrifol/lleiafrifedig neu ranbarthol yn ogystal ag iaith fwyafrifol.
Datblygwyd yr ap gan dîm ymchwil Agweddau at Iaith sydd o fewn Ysgol Iaith, Diwylliant a'r Celfyddydau Prifysgol Bangor, ac mae’n cynnig siop un stop ar gyfer pedwar math gwahanol o ddulliau casglu data a ddefnyddir yn gyffredin mewn ymchwil dwyieithog.
Crëwyd yr ap fel rhan o broject ymchwil mawr parhaus a ariennir gan y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC), sy’n ymchwilio i ieithoedd rhanbarthol a lleiafrifol yng Nghymru, Lombardi yng ngogledd yr Eidal, a’r gymuned Almaeneg ei hiaith yn Nwyrain Gwlad Belg.
Darganfu'r tîm fod dulliau ar gyfer casglu data ar ddwyieithrwydd yn parhau i fod ar bapur yn bennaf, a bod yr ychydig iawn o ddulliau digidol oedd ar gael yn cyfyngu'n fawr ar eu gallu.
Er mwyn mynd i'r afael â hyn, mae'r tîm wedi datblygu'r Cynorthwyydd Ymchwil L'ART, sy’n cynnwys pedwar dull gwahanol o gasglu data a ddefnyddir yn eang ym maes ymchwil dwyieithog:
- Proses gydsyniad gwybodus digidol, gan gynnwys taflenni gwybodaeth i gyfranogwyr a ffurflenni cydsynio.
- Holiadur Iaith a Chefndir Cymdeithasol Holiadur cynhwysfawr sy'n casglu gwybodaeth am ddefnydd iaith, hyfedredd, a chefndir cymdeithasol unigolion.
- Holiadur Agweddau tuag at Ieithoedd
- Dull digidol i fesur agweddau at iaith trwy'r patrwm gwerthuso siaradwyr.
Wrth siarad am y Cynorthwyydd Ymchwil L'ART, dywedodd y cyd-ddatblygwr Dr Marco Tamburelli o Ysgol Iaith, Diwylliant a’r Celfyddydau ym Mhrifysgol Bangor,
Ein nod oedd creu dull a fyddai’n gwneud ymchwil mewn ieithoedd rhanbarthol a lleiafrifol yn hawdd i’w efelychu, yn fwy hygyrch ac yn fwy effeithlon. Gyda’r Cynorthwyydd Ymchwil L'ART, rydym yn gwneud cynnydd sylweddol tuag at gyflawni hyn. Rydw i, datblygwr arweiniol yr ap Florian Breit ac Ianto Gruffydd a arweiniodd y profion maes yn gyffrous i rannu’r dull newydd cyffrous hwn gydag ymchwilwyr ledled y byd drwy ei wneud yn god agored ac am ddim, a gobeithiwn y bydd yn cyfrannu at hyrwyddo ymchwil ym maes ieithyddiaeth.
Dyluniwyd yr ap i fod yn hawdd ei ddefnyddio ac yn hygyrch i ymchwilwyr sydd ag ychydig neu ddim profiad o raglennu. Mae’n ap bwrdd gwaith y gellir ei lawrlwytho a’i ddefnyddio all-lein, ac mae ar gael ar hyn o bryd yn Gymraeg, Saesneg, Almaeneg, Groeg ac Eidaleg.
Yn ôl datblygwyr yr ap, mae potensial mawr hefyd iddo gael ei ddefnyddio fel dull addysgu, yn enwedig mewn perthynas ag ymchwil traethawd hir.
“Yn aml mae angen i fyfyrwyr ieithyddiaeth sy'n gweithio gyda phoblogaethau dwyieithog greu eu holiaduron cefndir eu hunain, sy'n gallu cymryd llawer o amser ac yn dueddol o gynnwys gwallau. Gyda'r ap hwn, gall myfyrwyr ddefnyddio holiadur sy'n bodoli eisoes sydd wedi'i ddilysu gan ymchwilwyr yn y maes,” eglura Marco.
Mae'r ap eisoes wedi derbyn adborth cadarnhaol gan ymchwilwyr yn cynnwys Dr Cynog Prys, Darlithydd mewn Cymdeithaseg a Pholisi Cymdeithasol ym Mhrifysgol Bangor ac Is-gadeirydd y gweithgor Hawliau Iaith o fewn y rhwydwaith pwysig LITHME (Language in the Human-Machine Era) a ariennir drwy’r Cydweithredu Gwyddoniaeth a Thechnoleg Ewropeaidd:
Mae deall agweddau at iaith cymunedau ieithoedd lleiafrifol yn hollbwysig er mwyn cadw a hyrwyddo’r ieithoedd hyn ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.
“Mae cael pecyn cymorth digidol sy’n hwyluso casglu, storio a throsglwyddo data ymchwil yn ddatblygiad hynod gyffrous. Rwy’n hyderus y bydd cymunedau iaith ledled y byd yn defnyddio’r adnoddau gwych hyn gan gynnwys myfyrwyr ac ymchwilwyr o amrywiaeth o ddisgyblaethau academaidd.
Mae'r tîm a wnaeth yr ap yn bwriadu parhau i'w ddatblygu, gyda'r gobaith o wella ei alluoedd ac ychwanegu rhagor o ieithoedd a nodweddion yn y dyfodol.
I gael rhagor o wybodaeth, ewch i dudalen y project: L'ART | Prifysgol Bangor
