Themâu Ymchwil yr Ysgol Gwyddorau Eigion

Mangrof ar lan y dwr gyda'r haul  yn machlud yn y cefndir
Mangrof ar y lan
Credit:Patjosse (Pixabay)

Thema Bioamrywiaeth, Cadwraeth a'r Cynefin

Ymchwil arloesol mewn ystod lawn o gynefinoedd morol, o ranbarthau pegynol i'r trofannau, ynghyd â gwaith ar wahanol lefelau o’r systemau hynny, ar y lefel ffisegol ac ecolegol.

Glannau creigiog: Swyddogaeth aflonyddwch naturiol a dynol, graddiannau ffisegol, cystadleuaeth, rhyngweithiadau troffig, cyflenwad larfaol a chyflwr ffisiolegol ar recriwtio a bioamrywiaeth. 

Morfeydd heli: Swyddogaeth aflonyddwch naturiol a gweithgareddau dynol ar ddyfalbarhad, sefydlogrwydd a bioamrywiaeth yn y ffactorau sy'n gyrru parhad hirdymor morfeydd heli. Morfeydd heli fel cynefinoedd magu.

Moroedd Sgafell: Effeithiau gyrwyr amgylcheddol ac anthropogenig (e.e. pwysau drwy weithgareddau pysgota, newid yn symudedd gwely'r môr) ar fioamrywiaeth a threfniadaeth gymunedol cynefinoedd Môr Iwerddon a Môr y Gogledd.

Ecosystemau pegynol: Cefnfor yr Arctig a'r Antarctig:  Dylanwad cynhesu ac effeithiau anthropogenig ar fioleg atgenhedlu, bioamrywiaeth a chyplu benthig-eigionol-atmosfferig. 

Riffiau cwrel Môr y Caribi, y Cefnfor Tawel a Chefnfor yr India. Dylanwad gyrwyr bioffisegol ac anthropogenig ar fioamrywiaeth systemau cwrel, o facteria i siarcod. 

Mangrofau De-ddwyrain Asia, Dwyrain Affrica a Gwlff Arabia. Swyddogaeth mangrofau mewn dal a storio carbon a diogelu'r arfordir.

Yr hyn sy’n achosi dirywiad mewn poblogaethau anifeiliaid. Canolbwyntio ar fertebratau y môr, megis morloi, dolffiniaid ac adar y glannau. 

Symudiad a dosbarthiad morfilod, mamaliaid adeindroed, ac adar y môr, a sut mae hynny'n cysylltu ag ansawdd cynefinoedd benthig ac eigioneg.

Modelau o wasgariad larfaol, adferiad cysylltedd poblogaeth a deinameg metaboblogaeth mewn infertebratau môr.

Swyddogaeth aflonyddwch anthropogenig a naturiol mewn patrymau strwythur cymunedol ar wahanol raddfeydd gofodol.

Cynefinoedd benthig ac eigionol a yrrir gan brosesau ffisegol yn y golofn ddŵr (e.e. tonnau a’r llanw). 

Gyrwyr hydrodynamig, gwaddodegol a biolegol ar ddeinamig cydlynol ac anghydlynol gwely'r môr.

Fflycsau maetholion, gronynnau, cludiant gwaddod a llygryddion o ffynonellau pwynt a ffynonellau gwasgaredig (afonydd trwy fôr bas i amgylcheddau môr dwfn).

Llun uwchben y cymylau yn edrych i lawr ar y cefnfor gyda'r haul yn adlewyrchu arno
Yr haul yn adlewyrchu oddi ar wyneb y cefnfor trwy'r cymylau
Credit:jaimevilla23 (Pixabay)

Thema Y Cefnfor a'r hinsawdd sy'n newid

Mynd i’r afael â phynciau hollbwysig sy’n ymwneud â newid yn yr hinsawdd a’r cefnforoedd a’u heffeithiau ar yr ecosystem forol trwy gyfuniadau o astudiaethau maes ac astudiaethau arbrofol yn ogystal â modelu.

Cynefino, addasu, ymwrthedd a gwytnwch – ymatebion ffisiolegol a hanes bywyd organebau’r môr i newid amgylcheddol.

Uwchraddio ymatebion unigol i boblogaethau Effeithiau tywydd poeth a digwyddiadau eithafol eraill ar organebau e.e. cannu cwrel.

Tirlithriadau tanddwr a newid hinsawdd: amlder digwyddiadau sy’n achosi newid a storio carbon yn y cefnfor dwfn.

Modelu cyflwr y cefnfor yn y gorffennol, y presennol a'r dyfodol.

Swyddogaeth y llanw mewn cymysgu a chylchredeg cefnforoedd yn ystod cyfnodau daearegol y gorffennol

Ail-greu amgylchedd y môr ar amserlenni daearegol a hanesyddol.

Effaith y cefnfor ar ddynameg graddfa amser hir llenni iâ.

Nodi a pharametryddu prosesau sy'n gyrru cymysgu fertigol yn y cefnfor pegynol.

Mesur effaith trolifau ar ddosbarthiad gwres a halen yn y cefnforoedd pegynol.

Y Môr Iwerydd yn dylanwadu ar Gefnfor yr Arctig.

Llifogydd arfordirol ac aberol.

Cyfrannu at ddatblygu amddiffynfeydd arfordirol trwy ddulliau cynaliadwy.

Mesur swyddogaeth stormydd ar ddeinameg gwely'r môr a deinameg arfordirol.

Tyrbinau gwynt yn codi uwchben y niwl
Tyrbinau gwynt
Credit:Oimheidi (Pixabay)

Thema Cefnfor Cynaliadwy

Cyfrannu at ddefnyddio deunyddiau mewn ffordd gynaliadwy - yn lleol ac yn fyd-eang.

Cyfuno modelu ac arsylwadau i nodweddu adnodd ynni adnewyddadwy'r môr.

Deall yr adborth rhwng echdynnu ynni a'r amgylchedd.

Optimeiddio datblygiad safleoedd ar raddfa fewn-arae a rhyng-arae er mwyn gwneud y mwyaf o gynnyrch ynni tra'n lleihau costau ac optimeiddio’r effaith amgylcheddol.

Defnyddio prosesau rhewlifol a daearegol o’r gorffennol i ddeall a rhagweld yn well ystyriaethau geodechnegol ar gyfer datblygiadau ynni adnewyddadwy heddiw ac yn y dyfodol.

Datblygu technegau ar gyfer dyframaethu cynaliadwy. Canolbwyntio ar bysgod cregyn megis corgimychiaid, cregyn gleision, wystrys, a chregyn bylchog. 

Deall prosesau a swyddogaethau ecolegol sy'n llywio iechyd pysgod cregyn.

Ailstocio wystrys Ewropeaidd. 

Cydweithio’n agos gyda’r sector cyhoeddus a’r sector preifat.

Ansawdd dŵr, pysgod cregyn ac iechyd y cyhoedd.

Darparu’r sail tystiolaeth ar gyfer rheoli pysgodfeydd yn gynaliadwy. 

Mesur effeithiau ecosystem pysgota ar ecosystemau gwely'r môr.

Monitro deinameg poblogaeth pysgod asgellog a physgod cregyn. 

Cydweithio â’r diwydiant pysgota a chyfrannu at newidiadau yn y modd y caiff pysgodfeydd Cymru eu rheoli.

Projectau perthnasol: 

Sicrhau dealltwriaeth o gyfraniadau mangrofau, morfeydd heli, morwellt a gwely’r môr at storio carbon. 

Helpu i sefydlu project cyntaf y byd i fasnachu tystysgrifau carbon glas, yn deillio o warchodaeth gymunedol coedwigoedd mangrof (Mikoko Pamoja, Kenya).

Cyfrannu at ddatblygu a gweithredu ardaloedd morol gwarchodedig ym Môr Iwerddon ac mewn riffiau cwrel Ynysoedd y Caiman, Archipelago Chagos a'r Cefnfor Tawel.

Cyfrannu at newid polisi llywodraeth tiriogaethau tramor y Deyrnas Unedig trwy ddynodi ardaloedd morol gwarchodedig.

Mufran wen ar ei nyth efo rhwyd plastig a rhaff o'r chwmpas
Nyth mulfran wedi ei wneud o hen rwydi pysgota
Credit:A_Different_Perspective (Pixabay)

Thema Cefnfor Dynol

Cyfrannu at ryngweithio mwy cytbwys rhwng cymdeithasau dynol a natur.

Gweithio gyda rheolwyr diwydiannau bwyd a dyframaethu i leihau tlodi a datblygu adnoddau cynaliadwy.

Sicrhau diogelu’r cyflenwad bwyd, dim tlodi a chydraddoldeb rhywiol trwy weithio gyda chymunedau arfordirol a diwydiannau pysgota.

Deall peryglon arfordirol a morol i bobl, bwyd a’r amgylchedd yn y dyfodol, eu risgiau canfyddedig a sut mae hyn yn dylanwadu ar wytnwch mewn cymunedau ac at newid ymddygiad. 

Hyrwyddo Iechyd Cyfunol pobl a'r blaned trwy gael gwell dealltwriaeth o gysylltiadau dynol-natur ac ymddygiad dynol mewn cyd-destun cadwraeth.

Gwasgariad ffisegol a biolegol deunyddiau plastig yn yr amgylchedd morol. 

Diraddiad macro-blastigion yn ficroblastigion trwy brosesau ffisegol a bioddaeargemegol.

Mesur ffynonellau llygryddion ar bysgod cregyn ac effeithiau ehangach ar ddyframaethu.

Rhagfynegi digwyddiadau cyfansawdd eithafol sy’n achosi llifogydd, llygredd, a newid morffolegol.

Mesur symudedd gwely'r môr o amgylch isadeiledd a cheblau o dan y môr.

Cyfrannu at ddatblygu mesurau lliniaru arfordirol cynaliadwy gydag effeithiau ecolegol cadarnhaol.

Geoberyglon sy'n effeithio ar ddefnydd arfordirol yn y presennol.

Tirlithriadau tanddwr fel geoberyglon: tswnami, difrod i isadeiledd tanddwr, a fflycsau llygryddion.

Modelu ehangu amrywiaeth o rywogaethau.

Cyfrannu at ddileu rhywogaethau ymledol mewn marinas.

Cynnal dadansoddiad cymharol o ymatebion rhywogaethau ymledol a chystadleuwyr brodorol i newid yn yr hinsawdd.

Mesur effaith pathogenau ar bysgod cregyn.

Astudio effeithiau rhaeadru pathogenau ar ddyframaethu.

Clefydau cwrel a'u heffeithiau.

It looks like you’re visiting from outside the UK, would you like to be redirected to the international page?