Archif y mis

Mae Archif y Mis yn denu sylw myfyrwyr a staff at yr amrywiaeth o ddeunydd sydd ar gael yn yr Archifau a’r Casgliadau Arbennig. Yn benodol, mae’r ffotograffau o Fangor yn y gorffennol yn hynod o boblogaidd ac wedi bod yn sbardun i sawl sgwrs ar dudalennau Facebook y Brifysgol.

Pob mis, mae eitem yn cael ei dewis ar gyfer y slot misol. Mae’r ddogfen yn cael ei sganio a’i rhoi ar y we ochr yn ochr â thestun yn egluro cefndir hanesyddol yr eitem.

Hydref 2017

Daw'r delweddau yma o ddyddiadur a dyddlyfr William Owen Stanley, cyn AS dros Ynys Môn (1837-1847), dinas Caer (1850-1857) a Biwmares (1857-1874), sy'n cynnwys ei nodiadau ymchwil ar löynnod byw a gwyfynod, ynghyd â brasluniau lliw a phaentiadau ysblennydd.

Yn ystod y bedwaredd ganrif ar bymtheg, roedd astudio entomoleg yn beth poblogaidd, ac roedd ysgolheigion amatur ymroddgar, a oedd yn aml yn casglu enghreifftiau helaeth o sbesimenau, yn cyfrannu llawer at y maes.

Roedd Stanley yn arbennig o enwog fel hynafiaethydd, gan iddo gyfrannu nifer o erthyglau at  Archaeologia Cambrensis. Mae'r dyddlyfr hefyd yn cynnwys rhai o'i frasluniau a'i arsylwadau ar botiau claddu a chreiriau eraill a ddarganfuwyd ar Ynys Môn. Rhoddwyd ei gasgliad o hen bethau i'r Amgueddfa Brydeinig, ac mae lluniau ar gael ohonynt ar eu gwefan.

Priododd Stanley ag Ellin Williams, merch Syr John Williams o Fodelwyddan, Sir y Fflint ym 1832. Ef oedd etifedd ystâd Penrhos yn Ynys Môn ble bu'n byw trwy gydol ei oes.

Mae'r ddogfen hon yn rhan o gasgliad ystad Penrhos sy'n cynnwys dros 5500 o eitemau o ddechrau'r 15fed ganrif hyd at ddiwedd yr 20fed ganrif. Roedd Penrhos, ger Caergybi ar Ynys Môn, yn gartref i'r teulu Owen yn wreiddiol ac yn ddiweddarach bu'n gartref i'r teulu Stanley.

Mae'r brifysgol wedi bod yn gyfrifol am ofalu am y casgliad hwn ers 1928 gydag  adneuon ychwanegol yn cael eu gwneud dros y degawdau. Ymunodd 2 warchodwr dan hyfforddiant â ni yn ystod yr haf a buont wrthi'n glanhau, yn ail-becynnu ac yn ail-focsio casgliad Penrhos. Yn ystod y broses, buont hefyd yn cofnodi cyflwr y dogfennau a nodi unrhyw eitemau sydd angen eu gwarchod.

Crewyd yr "Archif y Mis" yma gan Callum Parry, Gwirfoddolwr

Cliciwch ar y dolennau isod i weld y dogfennau sydd wedi ymddangos fel “Archif y Mis” yn y gorffennol.