Archif y mis

Mae Archif y Mis yn denu sylw myfyrwyr a staff at yr amrywiaeth o ddeunydd sydd ar gael yn yr Archifau a’r Casgliadau Arbennig. Yn benodol, mae’r ffotograffau o Fangor yn y gorffennol yn hynod o boblogaidd ac wedi bod yn sbardun i sawl sgwrs ar dudalennau Facebook y Brifysgol.

Pob mis, mae eitem yn cael ei dewis ar gyfer y slot misol. Mae’r ddogfen yn cael ei sganio a’i rhoi ar y we ochr yn ochr â thestun yn egluro cefndir hanesyddol yr eitem.

Tachwedd 2018

Dyddiaduron Dr Gwilym Pari Huws, 1916–1919

Tri dyddiadur poced bach a oedd yn eiddo i Dr Gwilym Pari Huws, a ysgrifennwyd tra oedd yn gwasanaethu gydag Adran B, Cwmni Cymreig, Y Corfflu Meddygol Brenhinol (RAMC) yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf. Maent yn cofnodi’n fyr ei ddyletswyddau, symudiadau a digwyddiadau o bwys, gan roi cipolwg ar fywyd pob dydd Preifat yn gwasanaethu yn yr RAMC yn ystod y rhyfel. Mae llawer o’i gofnodion yn ymwneud â’r adeg y bu’n gweithio ar y llongau ysbyty, HMAT Valdivia a HMAT Warilda. Roedd ar fwrdd yr olaf pan gafodd ei tharo gan dorpedos o’r llong danfor Almaenig UC-49 ar 3 Awst 1918. Roedd hynny er gwaethaf bod y Groes Goch yn amlwg arni.

Ganed Gwilym Pari Huws ym Mlaenau Ffestiniog, Meirionnydd, yn 1894, yn fab y Parch William Pari Huws, gweinidog gyda’r Annibynwyr, yn wreiddiol o Ddolwyddelan, ac yn ŵyr i William Hughes, a adwaenid hefyd fel Gwilym Prysor.

Ymunodd Gwilym â Choleg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor, i astudio am radd yn y celfyddydau, ond torrodd y Rhyfel Byd Cyntaf ar ei gwrs. Ar ôl gwasanaethu yn y Dwyrain Canol, dychwelodd i addysg a bu’n astudio yn Lerpwl i ddod yn feddyg. Bu’n gweithio fel meddyg teulu ym Mlaenau Ffestiniog a Hen Golwyn.

Roedd yn fardd, ond hefyd mwynhai gasglu cerddi ac englynion a gyfansoddwyd gan eraill. Roedd yn ddiacon yn Eglwys Salem, Bae Colwyn a bu farw ar 21 Mehefin 1979.

Cyhoeddwyd casgliad o’i farddoniaeth yn 1983 o’r enw Awen y Meddyg.

Crewyd yr “Archif y Mis” yma gan Lynette Hunter, Archifydd

Cliciwch ar y dolennau isod i weld y dogfennau sydd wedi ymddangos fel “Archif y Mis” yn y gorffennol.