Archif y Mis: Mawrth 2022
Y Wladfa

Nodwn fis Mawrth ddau ganmlwyddiant genedigaeth Michael D. Jones, sylfaenydd y wladfa Gymraeg ym Mhatagonia. Mae'r Archifau ym Mhrifysgol Bangor yn gartref i gasgliad mwyaf y tu allan i Lyfrgell Genedlaethol Cymru o ddeunydd yn ymwneud â'r Wladfa Gymreig ym Mhatagonia.

“Fy amcan oedd sefydlu gwladfa lle y medrai y Cymry aros yn Gymry, siarad eu hiaith a chadw eu traddodiadau a’u nodweddion cenedlaethol” (Michael D. Jones, 1894).

Cyfuniad o sawl peth a gasglwyd at ei gilydd o blith mwy na 1500 o eitemau yw Casgliad Patagonia a ddelir gan yr Archifdy. Mae'n cynnwys llawysgrifau, llythyrau, ffotograffau, dyddiaduron, papurau newydd, llyfrau a chynlluniau'n ymwneud â gwladfa Gymreig Patagonia a sefydlwyd 150 o flynyddoedd yn ôl. Mae'r dogfennau'n cyflwyno hanesion o lygad y ffynnon a thystiolaeth ffotograffig o fywydau arloeswyr ac ymsefydlwyr y wladfa, gan alluogi i ddarllenwyr fod ag empathi a dealltwriaeth o'r criw o Gymry a ymdrechodd am ryddid ieithyddol a chrefyddol gydag annibyniaeth wleidyddol 8000 o filltiroedd o'u mamwlad.

Crewyd yr “Archif y Mis” yma gan Lynette Williams, Archifydd.

Cliciwch ar y dolennau isod i weld y dogfennau sydd wedi ymddangos fel “Archif y Mis” yn y gorffennol.