Y gwelliannau mwyaf yng nghyfnodau diagnosio canserau’r coluddion, yr oesoffagws a’r pancreas
Datganiad i’r Wasg gan y National Cancer Research Institute
Mae ymchwil newydd yn dangos gwelliant mawr wrth ymdrin â chanser y coluddion, yr oesoffagws a’r pancreas. Gwelwyd gostyngiad sylweddol yn yr amser y mae’n ei gymryd o’r adeg y mae cleifion yn mynd i weld eu meddyg teulu gyntaf gyda'r symptomau i’r adeg pan maent yn cael diagnosis o'r afiechyd.
Yn 2001-2 roedd yn cymryd 96 diwrnod ar gyfartaledd i roi diagnosis o ganser y coluddion (colon a’r rhefr) i gleifion ar ôl iddynt roi gwybod gyntaf am y symptomau i'w meddyg teulu. Gostyngodd hyn yn sylweddol i 75 diwrnod yn 2007-08.
Yn achos canser yr oesoffagws, y cyfnod ar gyfartaledd i roi diagnosis ar ôl gweld meddyg teulu oedd 59 diwrnod yn 2001-2. Gostyngodd hyn i 48 diwrnod yn 2007-8. Gyda chanser y pancreas y cyfnod ar gyfartaledd i roi diagnosis ar ôl ymweliad cyntaf â meddyg teulu oedd 63 diwrnod. Gostyngodd hyn i 52 diwrnod yn 2007-8.
Gwelwyd gostyngiad hefyd, er nad oedd yn un sylweddol, mewn achosion canser y fron, y stumog a’r ysgyfaint.
Gostyngodd cyfnod rhoi diagnosis am ganser y fron o 27 diwrnod yn 2001-2 i 25 diwrnod yn 1007-8. Gyda chanser y stumog gostyngodd y cyfnod rhoi diagnosis o 88 diwrnod yn 2001-2 i 77 diwrnod yn 2007-8, a chyda chanser yr ysgyfaint o 106 diwrnod yn 2001-2 i 102 diwrnod yn 2007-8.
Hanner ffordd rhwng y ddau gyfnod hyn, yn 2005, cyhoeddwyd canllawiau’r NICE ar gyfeirio achosion o ganser posibl. Mae’r canllawiau hyn yn rhoi manylion i feddygon teulu am y symptomau a ddylai beri iddynt anfon cleifion i gael profion pellach.
Meddai Dr Richard Neal, prif ymchwilydd yng Nghanolfan Gogledd Cymru dros Ymchwil i Ofal Sylfaenol ym Mhrifysgol Bangor: “Fe wnaethom ddarganfod bod cyfnodau diagnostig yn gallu newid dros amser. Efallai bod y gostyngiad rhwng 2001-2 a 2007-8 i’w briodoli’n rhannol i’r canllawiau a gyhoeddwyd gan NICE yn 2005 ar gyfeirio cleifion yr amheuir bod canser arnynt. Mae’r rhain yn rhoi canllawiau clir pa symptomau a ddylai wneud i feddyg gyfeirio claf am ymchwiliadau pellach. Ond gwelir amrywiaeth sylweddol rhwng canserau, gyda’r cyfnodau diagnosio uchaf gyda’r canserau hynny sydd anoddaf i’w canfod.
“Ceir cyfnodau diagnostig hiraf yn achos cleifion sydd â chanserau anodd i’w canfod a rhai gyda symptomau nad oedd yn teilyngu cyfeirio brys. Ond mae cyfnodau diagnostig yn parhau’n hir yn achos y rhan fwyaf o ganserau ac mae potensial am ostyngiad pellach.”
Meddai Sara Hiom, cyfarwyddwr gwybodaeth Cancer Research UK: “Mae’n galonogol iawn gweld bod cleifion, drwodd a thro, yn cael diagnosis cyflymach ar gyfer rhai mathau o ganser, ac felly gwell siawns o ganlyniad llwyddiannus. Mae’n hanfodol bod meddygon teulu’n cael gwybodaeth o ansawdd dda er mwyn medru gwneud y penderfyniadau gorau dros eu cleifion. Er hynny, mae lle i wella’n sylweddol ac mae lleihau’r cyfnod o ddiagnosis i driniaeth yn rhan allweddol o wella’r canlyniadau i bobl gyda chanser.”
Dyddiad cyhoeddi: 16 Tachwedd 2011