Modd i atal gordewdra plant

Mae plant sydd wedi dilyn rhaglen Food Dudes yn mwynhau bwyta ffrwythau a llysiau.Yn ddiweddar, bu i Sefydliad Iechyd y Byd amlygu fod gordewdra plant yn broblem fawr. Mae dros 40 miliwn o blant dan oed ysgol ar draws y byd, heb eithrio’r DU, nawr yn rhy drwm. Mae gordewdra plant yn tueddu i ddilyn i oedolaeth, ac yn cynyddu’r risg o glefyd cardiofasgiwlar, clefyd siwgr, a rhai cancrau yn hwyrach mewn bywyd. 

Felly mae canfod ffyrdd o atal gordewdra plant wedi dod yn brif  flaenoriaeth i iechyd y cyhoedd. Ond ceir  newyddion da hefyd;  mae tystiolaeth yn awgrymu y gall cynyddu’r swm o ffrwythau a llysiau a fwyteir gan blant fod yn gymorth i reoli’r cynnydd yn eu pwysau.

Mae Food Dudes Health, Menter Gymdeithasol sy’n gweithio mewn partneriaeth â Phrifysgol Bangor, wedi datblygu Rhaglen Bwyta’n Iach Food Dudes, ymyriad newid ymddygiad yn seiliedig ar dystiolaeth, sy’n creu cynnydd mawr a pharhaol yn y swm o ffrwythau a llysiau a fwyteir gan blant.  

Egwyddorion seicolegol craidd y Rhaglen yw Delfryd Ymddwyn, Gwobrau a Blasu Drosodd a Throsodd.     

Mae holl ddisgyblion ysgol gynradd yn yr Iwerddon wedi cymryd rhan yn y rhaglen Food Dudes, ac mae’n cael ei gweithredu hefyd yn  rhanbarthol ar draws ysgolion cynradd yn y DU.

Catherine SharpFodd bynnag, mae gordewdra plant yn dechrau ymhell cyn i blant gychwyn yn yr ysgol gynradd. I geisio gwneud gwahaniaeth hyd yn oed yn gynharach na hynny, mae prosiect a ariennir gan KESS wedi cynorthwyo i ddatblygu rhaglen Food Dudes ar gyfer plan oed meithrin.   Yn cael ei arwain gan Catherine Sharp, ysgolhaig KESS, a’i oruchwylio gan yr Athro Pauline Horne a Dr. Erjavec, mesurodd y prosiect effaith y rhaglen feithrin mewn gwerthusiad rheoledig chwe ysgol. 

Er mwyn annog y plant bach i fwyta amrywiaeth o ffrwythau a llysiau a ddarparwyd, bu iddynt yn gyntaf wylio fideo delfryd ymddwyn yn dangos fersiynau ifanc o gymeriadau Food Dudes, Rocco, Razz, Tom a Charlie, sydd wrth eu bodd yn bwyta ffrwythau a llysiau oherwydd eu bod yn rhoi “egni arbennig” ar gyfer hwyl a chwarae. Yna, pan fu i’r plant bach fwyta’r ffrwythau a’r llysiau a ddarparwyd bob diwrnod, rhoddwyd gwobrau bach Food Dudes wedi’u teilwra iddynt.

Dechreuodd y plant a gymerodd ran yn y Rhaglen, fwyta llawer iawn mwy o ffrwythau a llysiau. Mewn cyfarfod dilynol ymhen 3 mis, roedd y plant yn parhau i fwyta 60% mwy o ffrwythau, a 131% mwy o lysiau o’i gymharu â chyn iddynt ddechrau’r rhaglen. Yn y cyfamser, ni ddangosodd y plant yn y methrinfeydd rheoledig y gwelliannau hyn – er y rhoddwyd yr un ffrwythau a llysiau iddynt ag a roddwyd yn y meithrinfeydd Ymyriadau, ond heb y fideo delfryd ymddwyn a gwobau’r Food Dudes. 

Roedd y cynnydd mawr a pharhaol yng nghymeriant ffrwythau a llysiau a gyflawnwyd gan raglen newydd y feithrinfa yn ychwanegu at lwyddiant y Rhaglen Food Dudes i gynyddu swm y ffrwythau a llysiau a fwytir gan blant ysgolion cynradd. Mae’r canlyniadau’n dangos hefyd nad yw rhoi ffrwythau a llysiau’n unig i blant yn ddigon i gymell plant i fwyta’r bwydydd.

Mae’r ymchwil hwn a ariannwyd gan KESS wedi derbyn prif Wobr Ymchwil Iechyd LARIA (“Local Authorities Research Intelligence Association”). Mae rhaglen newydd y Feithrinfa nawr wedi’i chomisiynu mewn dros 130 o feithrinfeydd y DU, gyda diddordeb pellach o’r Eidal a’r U.D. 

Gan adeiladau ar bartneriaeth KESS a sefydlwyd gyda Food Dudes Health, mae Catherine nawr wedi cychwn ar PhD wedi’i ariannu gan Ysgol Seicoleg, Prifysgol Bangor. Mewn partneriaeth â Food Dudes Health, bydd yn datblygu rhaglen yn targedu gweithgaredd corfforol ym mhlant meithrin i ddarparu dulliau mwy grymus i atal gordewdra plant a’r risgiau i iechyd sy’n mynd law yn llaw â hynny.

Dyddiad cyhoeddi: 5 Tachwedd 2014