Astudiaethau Achos
Arddangos yr ystod o astudiaethau achos effaith a gyflwynwyd gan Goleg Gwyddorau Dynol, Prifysgol Bangor.
Astudiaeth Achos REF 2021 Project Medalyddion Prydain Fawr
Ymchwil dan arweiniad Prifysgol Bangor i ddeall proffil datblygu athletwyr mwyaf llwyddiannus UK Sport, gyda newidiadau ar waith i ddatblygiad athletwyr trwy eu cynadleddau a'u fforymau.
Themâu Ymchwil
Mae ein hymchwil yn hynod ryngddisgyblaethol ac yn nodedig am ei heffaith ar bolisi, darpariaeth gwasanaethau iechyd a gofal cymdeithasol ac ymarfer clinigol. Mae ymchwilwyr yn y Coleg Gwyddorau Dynol yn gwneud cyfraniadau sylweddol i'n dealltwriaeth o fecanweithiau sylfaenol salwch seicolegol a chorfforol ar draws y rhychwant oes, ac at ddatblygu a gwerthuso ymyriadau ar lefel unigolion, gwasanaethau iechyd a chymunedau ym maes iechyd y cyhoedd. Mae ein prif themâu yn cynnwys:
- Salwch, adferiad ac adsefydlu
- Niwrowyddoniaeth wybyddol, a sut mae'r ymennydd yn rheoli ymddygiad
- Gweithgaredd, ymarfer corff a pherfformiad ar draws y rhychwant oes
- Defnydd gwasanaeth, ymyriadau a gwerthuso
- Ffordd o fyw, creadigrwydd, technoleg a phrynwriaeth
- Addysgu, arweinyddiaeth, dysgu gydol oes a dwyieithrwydd
Mae ymchwil y Coleg Gwyddorau Dynol yn cwmpasu'r ystod o ymdrechion ymchwil i wella iechyd a lles. Mae ei gryfderau yn cynnwys datblygu cyffuriau oncolegol a therapiwteg foleciwlaidd, y ffisioleg afiechydon cardiofasgwlar a chyhyrysgerbydol, niwrowyddoniaeth anhwylderau datblygiadol a chymdeithasol gan gynnwys awtistiaeth a dyslecsia, yn ogystal ag iechyd a pherfformiad pobl mewn amgylcheddau eithafol. Mae gwaith cyflenwol i fynd i'r afael â heriau iechyd a gwella bywydau pobl yn cynnwys adsefydlu yn dilyn anaf i’r ymennydd ac anafiadau/anhwylderau i aelodau, ymyriadau arloesol yn seiliedig ar y celfyddydau creadigol, rhaglenni i ofal ac ymyriadau ar-lein ar gyfer gofalwyr anffurfiol, ymyriadau addysgol cynnar yng Nghymru, y Deyrnas Unedig a gwledydd incwm canolig is. Mae meysydd rhagoriaeth eraill yn cynnwys economeg iechyd a fferyllol. Yn sail i'r gwaith hwn mae rhagoriaeth bellach wrth werthuso ymyriadau cymhleth, datblygu gwasanaethau, niwrowyddoniaeth wybyddol, dwyieithrwydd a newid ymddygiad yn ogystal â datblygu cyffuriau oncolegol a therapiwteg foleciwlaidd.
Yn REF 2014, barnwyd bod 82% o bapurau ymchwil yr Ysgol Seicoleg gyda'r gorau yn y byd neu'n rhagorol yn rhyngwladol; barnwyd bod 73% o'u hachosion effaith gyda'r gorau yn y byd a 27% yn rhagorol yn rhyngwladol. Ym mhapurau ymchwil yr Ysgol Iechyd, barnwyd bod 40% o'r cynhyrchion gyda'r gorau yn y byd, a 52% yn rhagorol yn rhyngwladol, a barnwyd bod 100% o'u hachosion effaith gyda'r gorau yn y byd neu'n rhagorol yn rhyngwladol. Yn olaf, barnwyd bod 80% o bapurau'r Ysgol Gwyddorau Chwaraeon, Iechyd ac Ymarfer naill ai gyda'r gorau yn y byd neu'n rhagorol yn rhyngwladol (24% and 56%), a barnwyd bod 67% o'u hachosion effaith gyda'r gorau yn y byd a 33% yn rhagorol yn rhyngwladol. Gosodwyd yr Ysgol Gwyddorau Chwaraeon, Iechyd ac Ymarfer (ar y cyd â Phrifysgol Fetropolitan Caerdydd) yn 7fed yn y DU am ansawdd ymchwil a phŵer ymchwil (sy'n cymryd i ystyriaeth faint yn ogystal ag ansawdd ymchwil) yn y sector Gwyddorau Chwaraeon (Times Higher Education, Rhagfyr 2014).
Uchafbwyntiau Ymchwil
Gwella prostheses plant, ac adsefydlu anafiadau nerfau perifferol, gan ddefnyddio gwyddor symud
- Ken Valyear [Prif Ymchwilydd], Simon Watt (Prifysgol Bangor) ac Ambionics (Prif Swyddog Gweithredol a sylfaenydd, Ben Ryan).
Mae Valyear a Watt wedi ennill grant Isadeiledd Gwella Cystadleurwydd Sêr Cymru i ddatblygu prosthesisau breichiau i blant ifanc sy'n gweithio'n well ac sy'n haws eu defnyddio, ac i ddeall yn well ganlyniadau byd go iawn anaf nerf perifferol i'r llaw, a newidiadau cysylltiedig i'r ymennydd. Mae Valyear a Watt yn cyfuno eu harbenigedd mewn gwyddor symud gyda datblygwr menter gymdeithasol o brosthesisau breichiau arloesol unigol i blant ifanc (www.ambionics.co.uk). Mae'r gwaith yn mynd i'r afael â 'rhwystr' mawr yn benodol wrth ddatblygu prosthesisau i blant, sef diffyg gwybodaeth am symudiadau naturiol, dwylo a prosthesis bob dydd - yn hytrach na chyfyngiadau nodweddiadol astudiaethau labordy. Amcan pwysig fydd nodi'r egwyddorion synhwyraidd-weithredol sylfaenol sy'n gwneud prosthesisau yn reddfol i blant, a defnyddio'r egwyddorion hyn i ddatblygu gwell partneriaeth prosthesisau ag Ambionics a'u defnyddwyr yn y Deyrnas Unedig. Yna bydd dyluniadau newydd yn cael eu gwerthuso o ran defnydd yn y byd go iawn, yn y Deyrnas Unedig a thramor.
Sefydlogrwydd ac atgyweirio DNA
- Dr Chris Staples
Rhaid i bob cell ddyblygu eu DNA cyn ei rannu, trwy'r hyn sy'n broses ansicr - yn wir, gall camgymeriadau wrth ddyblygu DNA arwain at newidiadau genomig ac, yn y pen draw, canser. Mae camgymeriadau o'r fath yn codi yn ystod straen dyblygu, a ddiffinnir fel unrhyw straen cellog a all rwystro ffurfio DNA sydd newydd ei ddyblygu. Mewn gwirionedd, mae llawer o gemotherapïau'n gweithredu trwy achosi straen dyblygu ac ysgogi tocsisedd mewn celloedd canser. Felly, gall mecanweithiau cellog i ddelio â straen dyblygu weithredu i atal canser, ond yn baradocsaidd, gallant helpu celloedd canser sefydledig i oroesi triniaeth, gan arwain at ganlyniadau gwael i gleifion.
Un o'r ffyrdd y mae dyblygu'n osgoi straen yw gwrthdroi cyfeiriad, ac wrth wneud hynny maent yn creu strwythur 4-ffordd a gaiff ei gymharu'n aml â throed iâr. Mae hyn yn creu diwedd DNA newydd sy'n agored i gael ei ddinistrio gan brotein sy'n treulio DNA o'r enw MRE11. Yma, mae proteinau sy'n gweithredu i atgyweirio DNA sydd wedi torri - fel ataliwr y tiwmor BRCA2 - hefyd yn gweithredu i amddiffyn y DNA sydd newydd ei ffurfio rhag MRE11.
Rydym wedi nodi protein newydd o'r enw MRNIP, sy'n rhwymo wrth MRE11 ac yn atal ei allu i dreulio DNA o ddiwedd yr edefyn. Pan wnaethom dynnu’r genyn Mrnip o genom celloedd canser gan ddefnyddio technoleg newydd o’r enw CRISPR, gwelsom fod y celloedd yn sensitif i gemotherapïau lluosog a bod ganddynt lefelau uwch o ddifrod DNA ynghyd â diraddiad uwch o DNA sydd newydd ei ffurfio. Fe wnaeth atal MRE11 wyrdroi'r effaith hon yn gemegol, gan ddweud wrthym fod swyddogaethau MRNIP fel BRCA2 i amddiffyn edeifion DNA ffyrc wedi'u gwrthdroi. Rydym nawr yn cychwyn ar broject a ariennir gan UKRI i fapio sut mae MRNIP yn rhwymo wrth MRE11 gan ddefnyddio microsgopeg cryo-electron, ac i bennu pwysigrwydd colli MRNIP mewn amrywiol fodelau canser. Mae ein canfyddiadau yn datgelu genyn newydd cyffrous, y dylid ystyried ei statws wrth broffilio meddygaeth bersonol cleifion canser yn y dyfodol.
Grwpiau Ymchwil: Gwyddorau Meddygol a Gofal Iechyd
Ein cenhadaeth yw gwneud ymchwil o’r ansawdd uchaf, a gaiff effaith yn y DU ac yn rhyngwladol; a chyfrannu at welliannau ym maes iechyd a gofal iechyd. Mae'r Ysgol yn cynnal Sefydliad Ymchwil Iechyd a Meddygol Bangor (BIHMR) sy'n cynnwys 6 grŵp ymchwil allweddol:
Mae gan y grŵp hwn bresenoldeb rhyngwladol mewn economeg iechyd a fferyllol. Mae gan CHEME hanes helaeth o sicrhau arian gan yr NIHR a MRC i gefnogi ei hymchwil gymhwysol a methodolegol i economeg meddyginiaethau, technolegau iechyd eraill ac ymyriadau seicogymdeithasol, ac iechyd y cyhoedd, sy'n gysylltiedig â chyllid craidd gan HC & R Cymru.
Uned treialon clinigol a gofrestrwyd yn y Deyrnas Unedig yw NWORTH sydd ag arbenigedd penodol mewn ymyriadau cymhleth. Cenhadaeth NWORTH yw gwella iechyd a llesiant pobl Cymru a thu hwnt trwy wneud ymchwil empirig gadarn gan ddefnyddio cynlluniau arbrofion mewn iechyd a gofal cymdeithasol
Mae ymchwilwyr yn y grŵp hwn yn cefnogi cydweithrediad strategol rhwng y Brifysgol, Llywodraeth Cymru ac Ymchwil Canser y Gogledd Orllewin (NWCR), gyda'r nod o gynnal ymchwil sylfaenol ac ymchwil drosi i achoseg, dilyniant a thriniaeth canserau. Yn y cyfnod asesu cyfredol denodd y pum tîm ymchwil yn yr uned oddeutu £6.2M mewn cyllid o ffynonellau elusennol, llywodraethol a diwydiannol, gan gynnwys gwobr Cymrodoriaeth Arweinydd y Dyfodol gwerth £1.8M yn 2019 gan edrych at y dyfodol.
Nod Canolfan Ymchwil Gofal Sylfaenol Gogledd Cymru yw cynnal ymchwil gofal sylfaenol o ansawdd uchel sy'n cael effaith ar ymarfer clinigol a pholisi iechyd. Rydym yn dîm o 18, gan gynnwys academyddion clinigol, uwch ddarlithwyr, ymchwilwyr, gwyddonwyr cymdeithasol, methodolegwyr, staff gweinyddol a myfyrwyr PhD. Ein prif feysydd strategol yw: Diagnosis amserol o oroesiad canser a chanser mewn gofal sylfaenol; ymchwil cyhyrysgerbydol ac adsefydlu ac ymchwil gofal lliniarol a chefnogol
Mae Uned Cydweithio Iechyd Cyhoeddus (PHCU) yn fenter a ariannwyd gan Iechyd Cyhoeddus Cymru o 2016 ac mae'n gysylltiedig â Chanolfan Cydweithio Sefydliad Iechyd y Byd ar Fuddsoddi mewn Iechyd a Lles. Mae ffocws cyfredol ei gweithgareddau yn cynnwys:
1) profiadau niweidiol yn ystod plentyndod
2) ymgysylltiad y cyhoedd â materion iechyd cyhoeddus (e.e. barn yn ymwneud ag iechyd [], diwygio contractau deintyddol y GIG)
3) ymddygiadau sy'n niweidio iechyd (e.e. gamblo, alcohol a diffyg ymarfer corff).
Mae gennym enw da yn rhyngwladol am ymchwil ryngddisgyblaethol i heneiddio a dementia. Ymhlith y prif gyllidwyr mae'r MRC, ESRC, AHRC a NIHR. Mae’r DSDC yn arwain cyfraniad Prifysgol Bangor i Ganolfan Ymchwil Heneiddio a Dementia Cymru (CADR), cydweithrediad gwerth £2.8m gyda Phrifysgol Abertawe, a rhan o'r isadeiledd ymchwil ehangach yng Nghymru, wedi'i ariannu gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru. Mae ein prif feysydd strategol yn cynnwys: byw cystal â phosibl gyda chyflyrau iechyd cronig a dirywiol; cefnogi gofalwyr teulu; gwella'r gwasanaeth iechyd a gofal; y celfyddydau ym maes iechyd a gofal cymdeithasol.
Grwpiau Ymchwil: Seicoleg
Mae'r Ysgol Seicoleg ym Mangor yn ganolfan ymchwil o fri byd-eang sydd wedi'i hadeiladu o amgylch dau brif ddull. Y cyntaf yw ymchwil arloesol mewn technegau a defnyddiau niwrowyddoniaeth wybyddol lle rydym yn ceisio deall mecanweithiau ymennydd sy'n sail i ymddygiad arferol a dryslyd. Yr ail yw defnyddio ymyriadau i hyrwyddo lles meddyliol mewn plant ac oedolion. Mae peth o'n hymchwil bwysicaf o ran effaith gymdeithasol yn edrych ar ymyriadau systematig ar gyfer gwella bywydau plant, trwy dargedu ymddygiad rhieni, athrawon a chyfoedion. Thema graidd yw cyflwyno'r ymyriadau hyn ar raddfa fawr. Mae ein hymchwil wedi'i rhannu'n bedwar prif grŵp, a nodir isod. Mae gan ymchwilwyr ryddid i archwilio'r pynciau sydd o bwys iddyn nhw, a llawer o gyfleoedd i rannu eu harbenigedd, ac felly mae yna lawer o gydweithredu a rhyngweithio rhwng grwpiau.
Mae'r grŵp hwn yn gweithio ar ryngwyneb seicoleg, peirianneg, bioleg a meddygaeth, gyda'r nod o ddeall sut mae pobl yn cael gwybodaeth o'r amgylchedd, ac yna'n defnyddio'r wybodaeth honno i lywio eu gweithredoedd. Felly mae gan y grŵp ddiddordeb mawr mewn gweithrediad yr ymennydd a'r nerfau. Mae projectau diweddar yn cynnwys gweithio gyda llawfeddygon dwylo i ddeall yn well sut y mae gwella o anafiadau i nerfau perifferol; gweithio i wella defnyddioldeb prosthesisau ar gyfer plant ifanc; ymchwiliadau ar sut i wella'r wybodaeth y gall pobl ei chael o'u clyw hyd yn oed pan fydd nam ar eu clyw; a ffyrdd o ddatgodio bwriadau unigolyn o recordiadau ar-lein o weithgaredd eu hymennydd. Mae gwaith y grŵp hwn yn gwneud defnydd helaeth o gyfleusterau blaengar Bangor mewn niwrowyddoniaeth wybyddol, gan gynnwys ein sganiwr ymennydd fMRI mewnol; coiliau ysgogiad magnetig i brofi dargludiad nerfau perifferol; EEG, neu electroenceffalograffeg, i gofnodi gweithgaredd trydanol yr ymennydd; a chamerâu symudiad y corff 3D i olrhain gweithredoedd unigolyn. Gan adlewyrchu amrywiaeth a gwerth cymdeithasol gwaith y grŵp, mae wedi derbyn cefnogaeth ddiweddar gan ystod o gyllidwyr sy'n cynnwys Wellcome, Leverhulme, Marie Skłodowska-Curie, a Llywodraeth Cymru.
Mae ymchwilwyr yn y grŵp hwn yn defnyddio nifer o wahanol ddulliau niwrowyddoniaeth ymddygiadol, niwroseicolegol a gwybyddol i astudio rhyngweithiad iaith a gwybyddiaeth drwy gydol oes. Mae hyn yn cynnwys ymchwil sylfaenol ac ymchwil drosi gyda babanod, plant ac oedolion uniaith a dwyieithog. Mae'r grŵp wedi gwneud datblygiadau pwysig mewn theori ieithyddol, gan ddangos sut mae iaith yn siapio gwybyddiaeth; a deall y gwahanol strategaethau cyfathrebu a ddefnyddir gan bobl amlieithog mewn amgylcheddau unieithog ac amlieithog. Mae sawl ffrwd o’u hymchwil yn cyfuno syniadau damcaniaethol newydd â goblygiadau addysgol a chlinigol uniongyrchol, gan ddangos bod rhai agweddau ar lythrennedd yn gyffredinol ar draws ieithoedd, a bod darllenwyr â dyslecsia yn defnyddio gwahanol strategaethau dysgu o gymharu â rhai nodweddiadol. Mae hyn yn cynnwys casgliad o asesiadau iaith amlieithog o lythrennedd cynnar (MABEL), wedi'i gyfieithu i chwe iaith ar hyn o bryd, a'i gyflwyno mewn sawl gwlad yn Ewrop. Daeth cefnogaeth ddiweddar gan yr ESRC, Marie Skłodowska-Curie, a Llywodraeth Cymru.
Mae'r grŵp hwn yn ymchwilio i sut rydym yn canfod ac yn deall pobl eraill yn ein byd cymdeithasol, ac yn rhyngweithio â nhw. Un o’r prif amcanion yw deall y mecanweithiau niwral ac ymddygiadol sy'n sail i weithrediad cymdeithasol normal a dryslyd. Mae llawer o gwestiynau allweddol i'r grŵp hwn yn ymwneud â chanfyddiad unigolyn: Pa wybodaeth sy'n cael ei chyfleu gan wynebau, cyrff, symudiadau a lleisiau pobl, a sut mae pobl eraill yn ymateb i'r wybodaeth hon? Sut ydyn ni'n gweld ein hunain mewn perthynas â phobl eraill? Mae ymchwil yn y grŵp hwn hefyd yn ymchwilio i'r hyn sy'n digwydd yn ein hymennydd pan fyddwn yn arsylwi rhyngweithio cymdeithasol rhwng pobl, a hyd yn oed rhwng pobl a robotiaid. Canfyddiad allweddol yw darganfod strwythurau niwral penodol sy'n ymwneud â chanfyddiad unigolyn ac arsylwi rhyngweithiadau cymdeithasol. Ffocws arall y grŵp yw datblygu fframwaith damcaniaethol newydd ar gyfer deall gwybyddiaeth gymdeithasol a'i pherthynas â phrosesau mwy cyffredinol gwybyddol a’r ymennydd sy'n ymwneud â gwybyddiaeth semantig a rheoli gweithredu. Daeth cyllid diweddar ar gyfer y grŵp hwn gan yr ERC, ESRC, a Llywodraeth Cymru.
Mae'r grŵp hwn yn creu ac yn datblygu ymchwil i ddeall a gwella llesiant pobl. Mae ffocws cryf ar newid ymddygiad a thargedu ymchwil at y rhai sy'n fregus. Mae hyn yn cynnwys datblygu ymyriadau yn y byd go iawn i leihau trais yn erbyn plant mewn ysgolion (yn y Deyrnas Unedig ac yn fyd-eang); gwella diet ac arferion ymarfer corff plant ifanc; hyrwyddo dulliau rhianta effeithiol; a datblygu strategaethau ymdopi ar gyfer y rhai sydd â phroblemau cam-drin sylweddau a phroblemau cysylltiedig. Mae ein hymchwil mewn seicoleg iechyd yn mynd i'r afael â'r dylanwadau cymdeithasol, gwybyddol, ysgogol ac emosiynol ar ystod o ddeilliannau ymddygiadol ac iechyd ymhlith cleifion, gofalwyr a phoblogaethau cyffredinol. Mae gan yr holl ymchwil hyn ddiddordeb mewn ymyriadau uniongyrchol, seicolegol a hyfforddi, i helpu unigolion a grwpiau bach i wynebu heriau penodol yn well. Dull gweithredu gwahanol yng nghyswllt ymchwil sy'n gwella bywydau yw trwy ddefnyddio “data mawr” i ddeall cyd-destun cymdeithasol, gwleidyddol a seicolegol Cymru a thu hwnt yn well. Mae'r gwaith hwn yn defnyddio dadansoddiadau ystadegol a geo-ofodol soffistigedig i ddeall gwahaniaethau ac anghydraddoldebau mewn iechyd meddwl ar lefelau rhanbarthol a chenedlaethol. Daeth cyllid diweddar ar gyfer y grŵp hwn gan yr MRC, Ymddiriedolaeth Wellcome, Marie Skłodowska-Curie, a NIHR.
Grwpiau Ymchwil: Gwyddorau Chwaraeon, Iechyd ac Ymarfer
Trefnir ymchwil o fewn tri grŵp.
Mae'r Sefydliad Seicoleg Perfformiad Elît (IPEP) yn datblygu ymchwil gyda'r orau yn y byd sy'n llywio rhagoriaeth perfformiad ym mhob parth lle mae rhagoriaeth perfformiad yn ganolog. Mae ei weledigaeth yn syml: Cael ei gydnabod fel arweinydd rhyngwladol am ymchwil i seicoleg perfformiad elît. Rydym mewn sefyllfa unigryw i integreiddio'r gwersi a ddysgwyd o barthau sy'n canolbwyntio ar berfformiad i ddeall, ac effeithio'n gadarnhaol, ar y ffactorau seicolegol sy'n sail i berfformiad elît.
Mae'r Grŵp Ymchwil Eithafion yn ceisio datblygu gwybodaeth a dealltwriaeth o berfformiad ac iechyd dynol mewn amgylcheddau ac amodau naturiol ac artiffisial 'eithafol'. Mae'n canolbwyntio ar ymatebion pobl ac addasiadau i ystod o ffactorau sy'n achosi straen gan gynnwys: thermol, uchder, dadhydradiad, cyfyngiad ynni, amddifadedd cwsg, seicolegol ac ymarfer corff estynedig.
Mae ymchwilwyr PAWB yn gwneud cyfraniadau pwysig i atal clefydau cardiofasgwlar, ac amrywiaeth o glefydau eraill cronig yn cynnwys pwysedd gwaed uchel, diabetes, gordewdra, clefydau'r esgyrn a chymalau, rhai canserau. Yn ogystal, gall gweithgarwch corfforol rheolaidd wella gweithgaredd yr ymennydd dros oes. Er gwaetha'r wybodaeth hon, nid yw dros 20 miliwn o bobl ym Mhrydain, yn cynnwys un filiwn o oedolion yng Nghymru, yn gwneud unrhyw fath o ymarfer corff. Mae ein hymchwil yn gwella'r wybodaeth a dealltwriaeth o effeithiau gweithgarwch corfforol rheolaidd, diffyg gweithgarwch corfforol ac ymddygiad eisteddog ar iechyd a lles. Mae ein harbenigedd yn ein galluogi i integreiddio sbectrwm eang o dechnegau ymchwil ffisiolegol, biocemegol a seicolegol gyda'r prif amcan o wella iechyd a lles ar gyfer cenedlaethau'r presennol a'r dyfodol trwy weithgarwch corfforol â meysydd blaenoriaeth ymchwil, sef Archwaeth ac iechyd metabolaidd; Iechyd fasgwlar a phwysedd gwaed; Iechyd cyhyrysgerbydol; Ymarfer corff mewn poblogaethau clinigol; Ysgogiad ymarfer corff a gweithrediadau echddygol a llythrennedd corfforol.
Mae Prifysgol Bangor wedi buddsoddi £1m mewn darpariaeth newydd sy'n cynnwys y dechnoleg ddiweddaraf, sef Canolfan PAWB, sy'n rhan o'r Ysgol Gwyddorau Chwaraeon, Iechyd ac Ymarfer, sydd wedi ennill bri'n rhyngwladol. Bydd dau labordy ffisioleg newydd, lle'r ymchwilir i'r ffordd mae'r corff dynol yn gweithredu, yn ogystal â labordy dysgu mawr newydd, yn ymestyn a chyfnerthu adnoddau dysgu ac ymchwil presennol yr Ysgol hon, sydd wedi ennill bri rhyngwladol. Mae'r rhain yn ymdrin â'r amrywiaeth o fuddion iechyd a geir drwy ymarfer a gweithgarwch corfforol a hefyd yn ymchwilio i berfformiad, chwaraeon ac amgylcheddau eithafol.