Bywgraffiad

Un o Bwllheli yn yr hen Sir Gaernarfon yw Gerwyn Wiliams yn enedigol a mynychodd Ysgol Gyfun Llangefni, Ynys Môn ac Ysgol Uwchradd y Trallwng, Sir Drefaldwyn cyn mynd i Brifysgol Cymru, Aberystwyth lle y graddiodd yn y Gymraeg.  Ar ôl ennill ei ddoethuriaeth dan gyfarwyddyd Yr Athro John Rowlands, bu’n gweithio am gyfnod byr fel Is-Olygydd i’r cylchgrawn misol Barn cyn ei benodi’n Ddarlithydd yn y Gymraeg ym Mhrifysgol Bangor yn 1989.  Bu’n Is-Gyfarwyddwr yr Ysgol Astudiaethau Trwy'r Gymraeg (1996-98), yn Ddeon Cyfadran y Celfyddydau a Gwyddorau Cymdeithas (2000-02) ac yn Ddirprwy Bennaeth Ysgol y Dyniaethau a’r Celfyddydau (2005-06).  Fe’i dyrchafwyd i Gadair Bersonol yn Nhachwedd 2005.

Ymchwil

Cyhoeddwyd ffrwyth ei ymchwil i lenyddiaeth Gymraeg ynghylch y Rhyfel Byd Cyntaf mewn dwy gyfrol: Y Rhwyg: Arolwg o Farddoniaeth Gymraeg ynghylch y Rhyfel Byd Cyntaf (1993) a Tir Neb: Rhyddiaith Gymraeg a’r Rhyfel Byd Cyntaf (1996).  Enwyd TirNeb yn Llyfr y Flwyddyn gan Gyngor Celfyddydau Cymru yn 1997 a dyfarnwyd i’r gyfrol Wobr Goffa Ellis Griffith a Buddged Mrs L. W. Davies gan Fwrdd Gwybodau Celtaidd Prifysgol Cymru yn 1998.  Datblygodd ei ddiddordeb yn y berthynas rhwng llenyddiaeth a rhyfel yn arbenigedd academaidd: yn 2005 cyhoeddodd Tir Newydd: Agweddau ar Lenyddiaeth Gymraeg a’r Ail Ryfel Byd ac yn 2006 cyhoeddodd ‘Cofio Rhyfel Anghofiedig: Dehongli a Chyd-destunoli Rhyfel y Falklands/Malvinas 1982’ yn Cof Cenedl XXI.

Creadigol

Daeth i’r amlwg yn ifanc fel bardd: enillodd Fedal Lenyddiaeth yr Urdd gyda dau gasgliad o gerddi, Tynnu Gwaed (1983) a Colli Cyswllt (1984) a chyhoeddodd dair cyfrol arall o gerddi sef Rhwng y Cŵn a’r Brain (1988), Cydio’n Dynn (1997) a Tafarn Tawelwch(2003).  Yn y dilyniant o gerddi ‘Dolenni’ a enillodd iddo Goron yr Eisteddfod Genedlaethol yn 1994 fe’i gwelir yn ymateb yn greadigol i’w ddiddordeb mewn llenyddiaeth a rhyfel gyda cherddi am Ryfel Fiet-nam, Rhyfel y Gwlff a’r gwrthdaro yn Bosnia a Serbia. Cyrhaeddodd ei gyfrol Rhwng Gwibdaith a Coldplay (2011) restr fer Llyfr y Flwyddyn 2012.

E-bost: gerwyn@bangor.ac.uk

Ffône: +44 (0) 1248 38 2241

Lleoliad: Ystafell 5, Coridor yr Athrawon

Llên Gyfoes (Lefel 1): CXC-1016

Llên a Llun (Lefel 1: Ail Iaith): CXC-1008

Gweithdy Creadigol (Lefel 1): CXC-1018

Gweithdy Barddoniaeth (Lefel 2 a 3): CXC-2118 / CXC-3018

Barddoniaeth Fodern (Lefel 2 a 3): CXC-2107 / CXC-3007

Llenyddiaeth y Rhyfel Byd Cyntaf (Lefel 2 a 3): CXC-2113 / CXC-3013

Traethawd Estynedig (Lefel 3): CXC-3009

Llenyddiaeth a rhyfel; ffuglen Gymraeg fodern, yn enwedig y nofel; barddoniaeth Gymraeg gyfoes; ysgrifennu creadigol.

2020

2019

2018

2017

2016

  • CyhoeddwydCynan a'i Frwydr Hir a'r Rhyfel Mawr
    Wiliams, G., 29 Meh 2016, Creithiau: Dylanwad y Rhyfel Mawr Ar Gymdeithas a Diwylliant Yng Nghymru. Matthews, G. (gol.). 2016 gol. Caerdydd: University of Wales Press, t. 217-240 23 t. (Y Meddwl a'r Dychymyg Cymreig).
    Allbwn ymchwil: Pennod mewn Llyfr/Adroddiad/Trafodion Cynhadledd › Pennod
  • Cyhoeddwyd'Fukushima' (Mawrth 2016)
    Wiliams, G., 1 Gorff 2016, Yn: O'r Pedwar Gwynt. Haf 2016, 1, t. 26 1 t.
    Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

  • CyhoeddwydYsgrifau Beirniadol XXVIII
    Wiliams, G. (Golygydd), 1 Ion 2009, 2009 gol. Gwasg Gee.
    Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Llyfr

2007

2005

2003

  • CyhoeddwydTafarn Tawelwch
    Wiliams, G., 1 Ion 2003, Gwasg Carreg Gwalch.
    Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Llyfr

1993

2020

  • 'Cynan a'r Orsedd: secsist neu achubwr?'

    'Wrth i seremonïau'r Orsedd gael eu diwygio oherwydd agweddau israddol tuag at ferched, ydi'r ffigwr dadleuol wnaeth eu cyflwyno nhw yn y lle cyntaf wedi cael gormod o glod dros y blynyddoedd - neu feirniadaeth annheg?' Eitem ar wefan BBC Cymru Fyw

    7 Awst 2020

    Cysylltau:

    Gweithgaredd: Mathau o waith ymgysylltu â'r cyhoedd a gwaith maes - Erthygl neu gyfranogiad yn y cyfryngau (Cyfrannwr)
  • Cyffro'r Newydd, Cysur y Cyfarwydd: ar drothwy canmlwyddiant 'Mab y Bwthyn' Cynan

    Darlith Flynyddol Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion a ddarlledwyd fel rhan o ddarpariaeth Eisteddfod AmGen yr Eisteddfod Genedlaethol

    3 Awst 2020

    Cysylltau:

    Gweithgaredd: Mathau o waith ymgysylltu â'r cyhoedd a gwaith maes - Darlith/trafodaeth/seminar gyhoeddus (Darlithydd)
  • Cynan a'r Eisteddfod

    Sgwrs estynedig am berthynas Cynan gyda'r Eisteddfod Genedlaethol fel rhan o ddarllediad AmGen BBC Radio Cymru

    1 Awst 2020

    Gweithgaredd: Cyflwyniad llafar (Siaradwr)
  • Llyfr Glas Nebo: sesiwn holi ac ateb ar ôl perfformiad

    Cadeirio trafodaeth banel ar ôl perfformiad o Llyfr Glas Nebo, drama Cwmni'r Frân Wen yn seiliedig ar nofel Manon Steffan Ros.

    5 Maw 2020

    Cysylltau:

    Gweithgaredd: Mathau o waith ymgysylltu â'r cyhoedd a gwaith maes - Darlith/trafodaeth/seminar gyhoeddus (Cadeirydd)
  • Gweithdy Cynan

    Cyflwyniad i bapurau Cynan yn Archifdy Prifysgol Bangor

    31 Ion 2020

    Gweithgaredd: Cyflwyniad llafar (Siaradwr)
  • Cofio Cynan

    Sgwrs ar Raglen Dei Tomos, BBC Radio Cymru, a ddarlledwyd i gyd-fynd a marwolaeth Cynan hanner canrif union yn ol ar 26 Ionawr 1970.

    26 Ion 2020

    Gweithgaredd: Cyflwyniad llafar (Siaradwr)
  • Trafod y ffilm 1917

    Sgwrs radio am y ffilm 1917 a gyfarfwyddwyd gan Sam Mendes ac am ymateb llenyddiaeth a llunyddiaeth Gymraeg i thema rhyfel.

    20 Ion 2020

    Gweithgaredd: Cyflwyniad llafar (Siaradwr)
  • 'Cynan, Carlo a'r Cwîn'

    Sgwrs i gymdeithas lenyddol am gysylltiad Cynan gyda'r frenhiniaeth.

    8 Ion 2020

    Gweithgaredd: Cyflwyniad llafar (Siaradwr)

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

  • Ysgrifau Beirniadol (Cyfnodolyn)

    Golygydd Ymgynghorol ar y gyfres Ysgrifau Beirniadol a olygir gan Angharad Price a Tudur Hallam

    2013 – 2015

    Gweithgaredd: Gweithgarwch golygyddol (Aelod o fwrdd golygyddol)

2010

2009

2007

Gwaith golygu, darlithio allanol, etc.

Rhwng 1993 a 1999 bu’n golygu Taliesin, cylchgrawn yr Academi Gymreig, yn gyntaf gyda’r Athro John Rowlands ac yn ddiweddarach gyda Dr Jerry Hunter, ac rhwng 2005 a 2011 bu'n olygydd Ysgrifau Beirniadol (am gyfnod gyda Dr William R. Lewis). Gwasanaethodd sawl gwaith fel un o feirniaid cystadlaethau’r Gadair, y Goron a’r Fedal Lenyddiaeth yn Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd.  Bu’n beirniadu’r Fedal Ryddiaith yn Eisteddfod Genedlaethol Ynys Môn yn 1999 a’r Goron yn Eisteddfod Genedlaethol Maldwyn a’r Cyffiniau yn 2003.  Ef hefyd oedd un o’r beirniaid yng nghystadleuaeth y Goron yn Eisteddfod Genedlaethol yr Wyddgrug yn Awst 2007. 

Fe’i gwahoddwyd gan Ysgol y Gymraeg, Prifysgol Caerdydd i draddodi Darlith Goffa G.J. Williams yn 2007. Yr un flwyddyn daeth ei ysgrif ar gerddi rhyfel Alun Llywelyn-Williams o’r wasg yn The Oxford Handbook of British and Irish War Poetry a olygwyd gan yr Athro Tim Kendall. Cyn hynny, yn Nhachwedd 2006, trefnodd gynhadledd o’r enw Mwy na Rhywbeth i’w Wneud?  Barddoni mewn Canrif Newydd: ymhlith y rhai a gymerodd ran yr oedd Bardd Cenedlaethol cyntaf Cymru, Gwyneth Lewis, a Bardd Cenedlaethol Cymru, Gwyn Thomas.

http://www.gwynethlewis.com/bywgraffiad.shtml